سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

سیمای آبخيزداري

    وضعیت پروژه های اجرائی آبخیزداری در استان زنجان

سابقه انجام مطالعات آبخيزداري در استان زنجان به سال 1350 بر مي‌گردد. اندكي پس از شروع بهره‌برداري از سد سفيدرود در سال 1342، روند پر شدن مخزن آن مسئولين را نگران كرده و به فكر كنترل فرسايش و رسوب در بالا دست سد افتادند و بدين ترتيب اولين مطالعات شناسائي استان در قالب طرح حفاظت خاك و مبارزه با فرسايش در سال 1350 توسط شركت فرانسوي سوگرآ SOGREA) ) انجام و نقشه‌هاي لازم درمقياس 1/500000 تهيه گرديد. مطالعات شناسائی آبخيزداري در حوضه زنجان رود با مساحت 460 هزار هكتار را دومين مطالعه انجام شده در استان مي‌توان قلمداد كرد كه در سال 1362 توسط كار شناسان ستاد طرح آبخيزداري سفيدرود (مستقر درزنجان) انجام گرديد. در دو دهه 70 و 80 مطالعات حوضه‌ها به صورت تفصيلي‌تر در دستور كار قرار گرفت كه اين روند تاكنون ادامه داشته و تا سال 1396 تقريباً در 25% مساحت استان يعني حدود 558  هزار هكتار مطالعات تفصيلي – اجرائي( با مقیاس 1/25000 ) انجام شده است.

 تاکنون در حدود20% از مساحت مطالعه شده استان عمليات آبخيزداري، اجرائي شده و شامل انواع پروژه‌هاي مكانيكي، بيومكانيكي و بيولوژيكي می باشد.

تعریف: آبخيزداري عبارت از فرآيند برنامه ريزي و اجرای اقداماتی جهت اداره منابع زيستي يك آبخيز به منظور فراهم آوردن امکان حداکثر برداشت محصولات و خدمات توسط آبخيزنشينان با حداقل آسيب رسانی به منابع مذکور است

الف )حوزه هاي آبخيز

حوزه هاي آبخيز استان شامل رودخانه قزل اوزن با سطح حوزه 17328 كيلومتر مربع و رودخانه ابهر رود و خره رود با وسعت 4836 كيلومتر مربع مي باشد كه متوسط خروجي آب سالانه استان در ايستگاه گيلوان رودخانه قزل اوزن 3 ميليارد و840 ميليون متر مكعب و در رودخانه ابهر رود 78 ميليون متر مكعب و خره رود 50 ميليون متر مكعب مي باشد.

براي اولين بار در ايران از سال 1349 در اين استان در راستاي نيل به اهداف حفاظت خاك، كنترل رسوب، كاهش فرسايش،كنترل هرز آبها و كاهش خطرات سيل و بالا بردن ميزان نفوذ در خاك و تقويت سفره هاي آبهاي زير زميني، تثبيت اراضي و بالا بردن حاصلخيزي اراضي اقدام به اجراي عمليات آبخيزداري نموده است.

انواع پروژه هاي آبخيزداري انجام شده در استان

-    پاركهاي آبخيز شهري ( انديشه احداث اين پروژه از سال 1373 در استان مطرح و مورد مطالعه و اجراء قرار گرفت) كه مهمترين آنها عبارتند از گاوازنگ (در شمال زنجان) و سلمانلو(در جنوب زنجان) و پارك آبخيزشهري قيدار در شهرستان قيدار و پارک آبخیز شهری کوی نیک در شهرستان ابهر که در حال اجرا می باشد.

1-عمليات آبخوان داری و پخش سيلاب(جهت كنترل سيلابها و تزريق آن در سفره هاي آب زيرزميني)

2-ساماندهي و مهندسي رودخانه(قزل اوزن، زنجان رود و قلعه چاي )

3-عمليات آبخیزداری و كنترل فرسايش و رسوب

4-سدهاي خاكي

عملیات آبخیزداری در مساحت 227 هزار هکتار اجرایی شده که بالغ بر 10 درصد مساحت کل استان بوده و مطالعات انجام شده در حوزه های استان برابر 650 هزار هکتار است که شامل 30 درصد مساحت استان است.

طی سالهای گذشته تعداد 31 دستگاه سد خاکی در مجموع با حجم مخزن 35 میلیون مترمکعب در سطح استان ساخته شده که با حجم آب تنظیمی 50 میلیون متر مکعب در حال بهره برداری است.